GM639

Safle Llongddrylliad yr Ann Francis  

 

Amddiffyniad Dros dro  

Castell-nedd Port Talbot  

Margam Moors  

 

 

Masnachol  

Longddrylliad  

Ôl-ganoloesol  

Mae'r heneb yn cynnwys lleoliad y llongddrylliad ac olion llong o'r cyfnod Tuduraidd, o'r enw yr Ann Francis. Mae ffynonellau hanesyddol cyfoes yn dweud bod y llong oedd oddeutu 80 tunnell yn eiddo i Francis Shaxton, masnachwr o King's Lynn yn Norfolk, a adawodd i hwylio i Sbaen ar 2 Hydref 1583 yn cario 50 tunnell o wenith. Roedd ffynonellau hanesyddol pellach yn cofnodi canlyniad y llongddrylliad ar y daith yn ôl yn aber Afon Afan, Traeth Margam ar 28 Rhagfyr 1583, gan enwi George Williams (asiant ar gyfer ail Iarll Penfro) ac Anthony Mansel (brawd Syr Edward Mansel o Fargam) fel y bobl gyntaf ag awdurdod i fynd i weld y llongddrylliad. Roedd rhestr o ddeunyddiau a achubwyd yn cynnwys rigin y llong, ordnans, cyflenwadau, eiddo personol a sbeisys. Mae angor o'r llong wedi'i chadw yn y fan a'r lle ar y distyll. Mae arteffactau eraill o'r llong, sy'n cynnwys darnau arian, eiddo personol ac eitemau o offer y llong wedi eu canfod ar y blaendraeth. Mae'r llongddrylliad yn un o ddau longddrylliad ar bymtheg ar Draeth Margam a Chynffig y mae cofnod ohonynt. Mae'r heneb o bwys cenedlaethol oherwydd ei photensial i wella ein gwybodaeth am fasnach, llongau, adeiladu llongau a datblygiadau technolegol yng nghyfnod y Tuduriaid. Safle'r llongddrylliad yw'r unig leoliad sydd wedi'i gadarnhau o long o deyrnasiad y Frenhines Elizabeth I yng Nghymru ac mae'n hynod brin yng nghyd-destun Tuduraidd ehangach y Deyrnas Unedig. Adeiladwyd y llong ar adeg pan oedd arferion adeiladu llongau masnach mwy oedd yn mynd i'r môr yn mynd trwy newid technolegol sylweddol o adeiladwaith clincer i adeiladwaith carfel, a gallai gweddillion y llong hon gynnig gwybodaeth bwysig am y broses hon. Mae dogfennau hanesyddol sydd wedi goroesi yn rhoi tystiolaeth ynghylch mordaith olaf y llong i Sbaen ac yn ôl ac yn disgrifio'r gwaith adfer wedi'r dryllio ac achos cyfreithiol. Mae arteffactau sydd wedi'u cadw'n dda ac sydd o bwysigrwydd cenedlaethol wedi'u canfod ar safle'r llongddrylliad ac maent o gryn werth archaeolegol. Mae gan yr heneb botensial archaeolegol sylweddol o hyd, gyda thebygolrwydd cryf o arteffactau pellach a chryn botensial ar gyfer gweddillion archaeolegol cysylltiedig o gorff y llong a chynnwys arall, sy'n ymwneud â gweithrediad y llong a'i chronoleg, technegau adeiladu a manylion pensaernïol morwrol. Mae'r ardal restredig yn cynnwys y gweddillion a ddisgrifir ac ardaloedd o'u cwmpas lle y gellid disgwyl i dystiolaeth gysylltiedig oroesi. Mae ardal 'A' ar siâp cylch. Mae'n mesur 600m mewn diamedr ac mae ei chanol ar OS NGR SS 76334 86052. Mae ardal 'B' yn hirsgwar. Mae ei chanol ar OS NGR SS 76616 85600 ac mae'n mesur 300m o hyd o'r dwyrain gogledd ddwyrain i'r gorllewin de orllewin a 230m ar draws. Mae'r heneb hon yn destun Gwarchodaeth Interim o Adran 6 o Ddeddf yr Amgylchedd Hanesyddol (Cymru) 2023. Mae'n drosedd difrodi'r heneb hon a gallwch gael eich erlyn. I gael rhagor o wybodaeth am Warchodaeth Interim, ewch i'r dudalen hysbysiadau statudol ar wefan Cadw. I gael rhagor o wybodaeth am y heneb hon, neu i roi gwybod am unrhyw ddifrod, cysylltwch â Cadw.